Rada Europejska przyjęła w 2014 r. Konkluzje, w których określiła ramy europejskiej polityki klimatyczno-energetycznej do roku 2030[1]. W konkluzjach określono cel redukcji emisji przez UE, zakładający ograniczenie wewnętrznych emisji gazów cieplarnianych do 2030 r. o co najmniej 40% w porównaniu z poziomem z 1990 r. Uzgodniono, że dla osiągnięcia celu międzynarodowego do 2030 r. w sposób najbardziej racjonalny pod względem kosztów należy ustalić dwa osobne cele dla sektorów: EU ETS (-43% w stosunku do 2005 r.) oraz non-ETS (-30% w stosunku do 2005 r.). Tak, jak miało to miejsce w okresie 2013-2020 [klik – hiperłącze], wielkości emisji non-ETS określa się na poziomie państw członkowskich Unii Europejskiej.
W okresie 2013-2020 kwestie dotyczące sektorów non-ETS reguluje decyzja ESD, jednak w związku ze zbliżającym się kolejnym okresem 2021-2030, przyjęta została nowa regulacja będąca następcą ESD, czyli Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2018/842 (tzw. rozporządzenie ESR)[2].
Zgodnie z ESR, Polska jest zobowiązana do redukcji emisji gazów cieplarnianych z sektorów non-ETS do 2030 r. o 7% względem poziomu w 2005 r.
Rysunek 2 Cele redukcyjne p. czł. w obszarze non-ETS w perspektywie 2030 roku (ESR)
Źródło: Opracowanie własne KOBiZE na podstawie KE
Zgodnie z zapisami ESR, cele redukcyjne określone dla poszczególnych p. czł. mają być podstawą do wyznaczenia rocznych limitów jednostek AEA w okresie 2021-2030. Roczne limity AEA będą stanowić „budżet emisyjny” każdego p. czł. w tym okresie.
Do rozliczania emisji krajowych z sektorów non-ETS służą jednostki rocznych limitów emisji (ang. Annual Emission Allocation, AEA) (1 AEA = 1 t CO2 ekw.)
W procesie rozliczania emisji w non-ETS państwa mogą zastosować mechanizmy elastyczności w celu zbilansowania emisji krajowej, tj.:
- Obrót limitami emisji (jednostki AEA):
Pożyczanie jednostek AEA celem osiągnięcia zgodności p. czł. może pożyczyć:
- do 10% swojego rocznego limitu emisji (AEA) z kolejnego roku w latach 2021-2025;
- do 5% swojego rocznego limitu emisji (AEA) z kolejnego roku w latach 2026-2029 .
Przenoszenie jednostek AEA (tzw. bankowanie) – jeżeli emisje są niższe niż roczny limit z wykorzystaniem elastyczności, p. czł. może przenieść na kolejne lata (do 2030 r.) swoją nadwyżkę AEA:
- w przypadku 2021 r. – bez ograniczeń, na dowolny kolejny rok okresu rozliczeniowego (do 2030);
- w przypadku lat 2022-2029 – do 30% swoich rocznych limitów emisji do tego roku /swojego skumulowanego budżetu AEA do danego roku, w którym następuje bankowanie, bankować można na dowolny kolejny rok okresu rozliczeniowego (do 2030).
Transfer jednostek AEA – p. czł. może przekazać innym p. czł.:
- w latach 2021-2025 do 5% swojego rocznego limitu emisji na dany rok,
- w latach 2026-2030 do 10% swojego rocznego limitu emisji na dany rok.
Jeżeli zweryfikowane emisje za dany rok są niższe niż roczny limit dla tego roku (z wykorzystaniem elastyczności), p. czł. może przekazać innemu p. czł. całą niewykorzystaną część swojego rocznego limitu emisji (nadwyżkę swojego rocznego limitu emisji).
Kupujący może wykorzystać nabyte AEA do rozliczenia swoich emisji w dowolnym kolejnym roku okresu rozliczeniowego do 2030.
- Elastyczność z EU ETS (tzw. mechanizm „one-off reduction”)
Elastyczność z EU ETS polega na jednorazowym umorzeniu („one-off reduction”) jednostek EUA z systemu EU ETS na rzecz rozliczenia emisji w ESR. W okresie 2021-2030 będzie dostępna do anulowania pula maksymalnie 100 mln uprawnień (EUA) w całej UE w celu oceny zgodności wybranych dziewięciu p. czł. wymienionych w załączniku II do ESR. Elastyczność ta nie dotyczy Polski. ESR określa również maksymalny odsetek rocznie umarzanych uprawnień pochodzących z EU ETS na potrzeby rozliczenia emisji w sektorach non-ETS, dla każdego z uprawnionych p. czł. (Luksemburg i Irlandia – po 4%, Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Holandia, Malta i Szwecja – po 2%). Uprawnione p. czł. do 31 grudnia 2019 r. muszą powiadomić KE, jaką liczbę jednostek EUA będą chciały umorzyć w ramach wyznaczonego limitu w celu rozliczenia w ESR (z opcją rewizji tej ilości dwukrotnie w całym okresie rozliczeniowym: w 2024 r. i w 2027 r.). Tym samym uprawnienia te zostaną wycofane z EU ETS.
- Rezerwa bezpieczeństwa
ESR ustanawia rezerwę, której pula wynosi 105 mln t CO2 ekw. Jest to dodatkowa elastyczność (poza opisanymi powyżej), z której p. czł. będą mogły korzystać na koniec okresu rozliczeniowego, o ile wypełniony zostanie cel UE -30% do 2030 r.
Warunki dostępu do rezerwy dla p. czł.:
- poziom PKB na 1 mieszk. poniżej średniej UE;
- wypełnienie z nadwyżką indywidualnego celu redukcyjnego w ESD w 2013-2020;
- deficyt za okres 2026-2030 pomimo wcześniejszego wykorzystania mechanizmów elastyczności w ESR.
Kwalifikujące się p. czł. będą mogły wykorzystywać jednostki z rezerwy w wielkości do 20% swojej nadwyżki za okres 2013-2020, a przy zbiorczym przekroczeniu wartości 105 mln t CO2 ekw., limity wykorzystania rezerwy dla poszczególnych p. czł. mają być obniżane pro rata.
[1] Konkluzje Rady Europejskiej z dn. 23-24 października 2014 r.
[2] Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2018/842 z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie wiążących rocznych redukcji emisji gazów cieplarnianych przez państwa członkowskie od 2021 r. do 2030 r. przyczyniających się do działań na rzecz klimatu w celu wywiązania się z zobowiązań wynikających z Porozumienia paryskiego oraz zmieniające rozporządzenie (UE) nr 525/2013 (Dz. U. L 156 z 19.6.2018).