Pakiet energetyczno-klimatyczny stanowi zbiór dokumentów legislacyjnych (dyrektyw i decyzji), które wprowadzają mechanizmy mające doprowadzić do osiągnięcia ambitnych celów UE w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych i energii. Dwa kluczowe elementy pakietu odnoszące się do emisji gazów cieplarnianych, to:
- dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (tzw. dyrektywa EU ETS), (ang. Emission Trading Scheme) oraz
- decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych (tzw. decyzja ESD) (ang. Effort Sharing Decision).
Konieczność redukcji emisji w sektorach non-ETS obecnie wynika z przyjęcia decyzji ESD, która obowiązuje do 2020 r. W przeciwieństwie do EU ETS, który dotyczy bezpośrednio wielkości emisji z poszczególnych instalacji, wielkości emisji non-ETS określa się na poziomie państw członkowskich Unii Europejskiej.
Decyzja ESD zakłada w skali całej UE 10% cel redukcji emisji gazów cieplarnianych w sektorach nieobjętych systemem EU ETS. W ramach non-ETS unijny cel redukcyjny został zróżnicowany, a limity przyznane państwom członkowskim na okres do 2020 r. mieszczą się w przedziale od -20% do +20% w stosunku do wielkości emisji gazów cieplarnianych nieobjętych systemem EU ETS w roku 2005. Dzięki temu część mniej zamożnych państw członkowskich może nawet zwiększać swoją emisję w okresie 2013-2020. Roczne limity emisji (liczba jednostek AEA) dla państw członkowskich zostały określone decyzjami KE ws. wielkości limitów. Przyznana Polsce wielkość emisji w okresie 2013-2020 wynosi +14% w stosunku do roku 2005. W związku z tym, że non-ETS dotyczy emisji krajowych, sprawozdawczość i rozliczanie się z corocznych wielkości emisji w non-ETS spoczywa na stronie rządowej.
Rysunek 1. Cele redukcyjne p. czł. w obszarze non-ETS w perspektywie 2020 roku (ESD)
Źródło: Opracowanie własne KOBiZE na podstawie KE
Decyzja ESD jest powiązana z szeregiem uszczegóławiających rozporządzeń, które regulują m.in. sprawy monitorowania, raportowania i sprawozdawczości. Przepisy decyzji zostały transponowane do prawodawstwa krajowego poprzez wprowadzenie ich do Ustawy z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (tj. Dz. U. z 2018 r., poz. 1271).
Do rozliczania emisji krajowych z sektorów non-ETS służą jednostki rocznych limitów emisji (ang. Annual Emission Allocation, AEA) (1 AEA = 1 t CO2 ekw.)
W procesie rozliczania emisji w non-ETS państwa członkowskie mogą zastosować mechanizmy elastyczności w celu zbilansowania emisji krajowej, tj.:
- Obrót limitami emisji (jednostki AEA):
- państwo członkowskie ma możliwość pożyczenia z kolejnego roku do 5% swojego rocznego limitu emisji (pożyczanie jednostek AEA).
- jeżeli emisje są niższe niż roczny limit, to państwo członkowskie może również przenieść na kolejne lata swoją nadwyżkę tj. niewykorzystaną część limitu (przenoszenie jednostek AEA);
- państwo członkowskie ma możliwość przekazania innym państwom członkowskim do 5% swojego rocznego limitu emisji z danego roku;
- państwo członkowskie ma możliwość przekazania innym państwom członkowskim całą nadwyżkę swojego rocznego limitu emisji.
- Wykorzystanie jednostek CER/ERU
Ponadto istnieje również możliwość wykorzystania międzynarodowych jednostek CER/ERU (pochodzących z realizacji projektów CDM/JI) do rozliczenia emisji w non-ETS. Roczna liczba wykorzystania tych jednostek nie może przekraczać 3% emisji gazów cieplarnianych objętych non-ETS w 2005 r. Niewykorzystana w danym roku możliwość wykorzystania jednostek CER/ERU może zostać przeniesiona na kolejne lata okresu rozliczeniowego. Dodatkowo każde p. czł. może przekazać innemu państwu swoje prawo w tym zakresie.
Rodzaje jednostek dopuszczonych do wykorzystania w non-ETS wymienione są w art. 5 ESD.