Unia Europejska wprowadzając w roku 2005 system handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) wyznaczała kierunek działań w celu zmniejszania emisji gazów cieplarnianych. EU ETS obejmuje m.in. instalacje wytwarzające energochłonne produkty, dla których stopniowo są zmniejszane wskaźniki emisyjności określane na jednostkę wytwarzanego towaru, co powoduje, że instalacje te ponoszą coraz większe koszty wynikające z ograniczania emisji. Koszty dekarbonizacji przemysłu unijnego skutkują przenoszeniem przemysłu energochłonnego poza obszar Unii Europejskiej lub importowaniem do UE towarów z krajów, gdzie nie ma skutecznej polityki klimatycznej (tzw. „ucieczka emisji”). Wprowadzenie CBAM ma rekompensować niekorzystną sytuację konkurencyjną unijnych firm produkujących towary, które są produkowane bez obciążeń wynikających z polityki klimatycznej oraz przyczyniać się do osiągnięcia przez UE jej celów klimatycznych.
Mechanizm dostosowania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 tzw. CBAM (ang. Carbon Border Adjustment Mechanism) został wprowadzony przepisami rozporządzenia PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2023/956 z dnia 10 maja 2023 r. ustanawiającego mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 (Dz. Urz. UE L 130 z 16.05.2023,s.53, dalej: „rozporządzanie 2023/956”)
CBAM jest jednym z instrumentów przyjętych do realizacji unijnego pakietu Fit for 55. Zadaniem CBAM jest wycena emisji gazów cieplarnianych wyemitowanych w trakcie procesów produkcyjnych towarów importowanych na obszar Unii Europejskiej. Wprowadzenie CBAM ma zachęcać kraje spoza Unii Europejskiej do wykorzystywania czystej technologii do produkcji w przemyśle oraz do wyrównania konkurencji produkowanych towarów w UE i poza Unią, a tym samym zapobieganie zjawisku „ucieczki emisji”.
Mechanizm CBAM początkowo będzie miał zastosowanie do importu niektórych, określonych towarów i wybranych materiałów wsadowych, tzw. prekursorów, których produkcja jest wysokoemisyjna i najbardziej narażona na ryzyko ucieczki emisji. Towary objęte mechanizmem zostały wymienione w załączniku I do rozporządzenia 2023/956 i są one zidentyfikowane kodami Nemenklatury Scalonej (kodami CN). Są to wybrane towary z sektorów: cementu, żelaza i stali, aluminium, nawozów, energii elektrycznej i wodoru – wykaz tych towarów jest dostępny tutaj. Ponadto, mechanizmem są objęte produkty przetworzone powstałe z tych towarów w wyniku procedury uszlachetniania czynnego. Dzięki takiemu zakresowi CBAM, po pełnym jego wdrożeniu, pokryje on ponad 50% emisji w sektorach objętych ETS. W kolejnych latach zapowiadane jest rozszerzanie mechanizmu CBAM na kolejne towary.
Wdrożenie CBAM (w odniesieniu do obecnego zakresu towarowego CBAM) zostało podzielone na okres przejściowy (rozpoczynający się dnia 1 października 2023 r. i kończący się 31 grudnia 2025 r.) i okres docelowy (rozpoczynający się od 1 stycznia 2026 r)
Zakres informacji o CBAM