W dniu 12 września 2025 r. w Instytucie Ochrony Środowiska – Państwowym Instytucie Badawczym (IOŚ-PIB) w Warszawie oraz online odbyła się konferencja pt. „Shaping the Future of the EU ETS: Lessons, Challenges, and Pathways for Reform”. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Centrum Analiz Klimatyczno-Energetycznych (CAKE/KOBiZE) oraz Florence School of Regulation (FSR EUI). Spotkanie zgromadziło przedstawicieli administracji publicznej, przemysłu oraz ekspertów zajmujących się polityką klimatyczną i funkcjonowaniem EU ETS.
Spotkanie otworzył Maciej Cygler (CAKE/IOŚ-PIB), podkreślając znaczenie współpracy i rozwoju narzędzi analitycznych wspierających politykę klimatyczną UE. W pierwszej sesji przedstawiciele FSR EUI, w tym Marie Raude (FSR EUI) zaprezentowała doświadczenia z 20 lat funkcjonowania systemu EU ETS, w oparciu o wyniki projektu LIFE COASE, wskazując zarówno na jego skuteczność w redukcji emisji, jak i wyzwania związane z dostępnością danych oraz ich spójnością. Następnie Lea Heinrich (FSR EUI) przedstawiła nowy projekt - LIFE NETS, będący kontynuacją działań podjętych w ramach LIFE COASE i obejmujący stworzenie europejskiego centrum wiedzy o EU ETS.
W drugiej sesji eksperci CAKE skupili się na reformach EU ETS oraz mechanizmie CBAM. W ramach tej części przybliżono uczestnikom cele obecnie realizowanego przez CAKE/KOBIZE projektu LIFE ENSPIRE. Marta Rosłaniec (CAKE/KOBIZE) przedstawiła reformy systemu EU ETS analizowane w ramach projektu LIFE ENSPIRE, przedstawiając główne kierunki zmian w systemie oraz wyzwania związane z jego rozszerzeniem na kolejne sektory i regiony. W tej części Jakub Boratyński (CAKE/KOBIZE) omówił również możliwe scenariusze rozwoju mechanizmu CBAM i jego wpływu na konkurencyjność europejskiego przemysłu. Zwrócono uwagę, że choć CBAM ma chronić rynek unijny, w praktyce będzie trudny w implementacji i z uwagi na niepewność co do kształtowania się cen certyfikatów CBAM, nie może być traktowany jako stałe źródło dochodów dla UE. Była to również okazja do zaprezentowania działalności KOBIZE w ramach publikowanego m.in. cyklicznie „Raportu z rynku CO2” wydawanego przez KOBIZE. Z publikacją można zapoznać się pod linkiem.
Najważniejszym punktem warsztatów była dyskusja panelowa pt. „Future of the EU ETS post-2030”, w której uczestniczyli m.in. Robert Jeszke (Zastępca dyrektora ds. zarządzania emisjami IOŚ-PIB /KOBiZE), Simone Borghesi (Dyrektor FSR EUI), Paweł Różycki (Z-ca Dyrektora Departamentu Ochrony Powietrza i Zmian Klimatu, Ministerstwo Klimatu i Środowiska, MKiŚ) oraz Renata Auchimik (Ekspert, PKN Orlen). Paneliści podkreślali wyzwania związane z realizacją celów redukcji emisji do 2040 r., rolę mechanizmu CBAM w ograniczaniu ucieczki emisji („carbon leakage”) oraz wskazywali na konieczność reformy mechanizmu rezerwy MSR (ang. Market Stability Reserve). Podczas warsztatów podkreślono również znaczenie międzynarodowej współpracy pomiędzy różnymi ośrodkami naukowymi oraz na konieczność zapewnienia konkurencyjności przemysłu.
W swojej wypowiedzi Robert Jeszke wskazał, że kluczowe jest znalezienie właściwego balansu pomiędzy redukcją emisji a utrzymaniem rozwoju gospodarczego w UE, ponieważ zachowanie konkurencyjności przemysłu europejskiego pozostaje absolutnym priorytetem. Wskazał również na narastający problem carbon leakage i rolę CBAM jako nowego instrumentu ochrony przemysłu, który (mimo że nie jest rozwiązaniem idealnym) ma istotne znaczenie globalnie. Szczególną uwagę poświęcił roli jednostek offsetowych i CDR (ang. removals), podkreślając, że w przyszłości konieczne będzie stworzenie nowej instytucji zarządzającej tymi instrumentami. Renata Auchimik (PKN Orlen) w swoich rekomendacjach dotyczących EU ETS podkreśliła potrzebę: utrzymania części darmowych uprawnień, rozwoju infrastruktury wodorowej oraz wsparcia inwestycji. Paweł Różycki (MKiŚ) zwrócił uwagę, że obecnie trwają intensywne negocjacje dotyczące polityki klimatycznej do 2030 r., a w przyszłym roku rozpoczną się rozmowy nad nowym celem na 2040 r. Podkreślił, że kluczowe znaczenie ma sytuacja geopolityczna, zwłaszcza wojna w Ukrainie, która wymusza uwzględnienie potrzeb zwiększenia produkcji militarnej.
Konferencja pokazała, że reforma EU ETS będzie kluczowa dla osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. Wydarzenie potwierdziło także ważną rolę projektów LIFE (COASE, ENSPIRE, NETS) w rozwijaniu narzędzi analitycznych, budowaniu wiedzy i wspieraniu procesu decyzyjnego w UE.