Rok 2012 („Stop-the-clock”)
W dniu 25 kwietnia 2013 r. opublikowana została Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 377/2013/UE z dnia 24 kwietnia 2013 r. wprowadzająca tymczasowe odstępstwo od dyrektywy 2003/87/WE ustanawiającej system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie. Zapisy decyzji 377/2013/UE nawiązywały do obowiązków wynikających z art. 12 ust. 2a oraz art. 14 ust. 3 dyrektywy 2003/87/WE w odniesieniu lat 2010, 2011, 2012 i częściowo 2013. Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r., a dokładnie art. 57, operator zobowiązany był do monitorowania wielkości emisji zgodnie z zatwierdzonym planem monitorowania oraz rozliczania tej emisji na podstawie zweryfikowanego raportu rocznego, sporządzanego za poprzedni rok okresu rozliczeniowego. Zasady monitorowania i raportowania wielkości emisji dla wymienionych powyżej lat zawarte zostały w decyzji Komisji nr 2007/589/WE, natomiast terminy realizacji niniejszych obowiązków wynikały wprost z ustawy.
Decyzja 377/2013/WE skierowana była do państw członkowskich, jednak realizacja jego zapisów wpływała pośrednio również na uprawnienia samych operatorów. Korzyścią z niej płynącą było złagodzenie dla operatorów statków powietrznych obowiązków związanych z monitorowaniem i rozliczaniem emisji z części operacji lotniczych objętych pierwotnym zakresem Załącznika I do dyrektywy 2003/87/WE, a tym samym zmniejszając także ich obciążenia ekonomiczne w przypadku, gdy operatorzy ci uzyskawszy zbyt małe przydziały uprawnień do emisji zmuszeni by byli do zakupu brakujących uprawnień przed wykonaniem obowiązku rozliczenia emisji. Decyzja 377/2013/WE nie ograniczała zbioru operatorów, którzy mogli z niej skorzystać. Jedynym zasadniczym jej warunkiem była konieczność zwrotu na specjalny rachunek w rejestrze bezpłatnych uprawnień do emisji w ilości, która została określona przez Komisję Europejską. Operatorzy statków powietrznych, którzy nie otrzymali bezpłatnych uprawnień do emisji zobowiązani byli do złożenia zweryfikowanych raportów dotyczących emisji dwutlenku węgla uwzględniających wyłącznie tę część operacji lotniczych, które nie były objęte wyłączeniem na podstawie treści decyzji 377/2013/WE. Tym samym, jeżeli operator chcący skorzystać z derogacji nie zwrócił odpowiedniej ilości przyznanych mu bezpłatnych uprawnień do emisji, bądź złożył zweryfikowany raport z całości wykonanych operacji bez poinformowania organu o chęci skorzystania derogacji, nie został objęty zwolnieniem przewidzianym w dokumencie.
Wejście w życie decyzji 377/2013/WE oznaczało, że nie zostaną podjęte żadne działania przeciwko operatorom statków powietrznych, którzy nie przedłożyli zweryfikowanych raportów o emisjach za lata 2010 do 2012 i/lub nie umorzyli uprawnień do emisji w odniesieniu do lotów wyłączonych w roku 2012. Przedmiotem wyłączenia były działania lotnicze zdefiniowane jako „działalności do i z portów lotniczych państw nie należących do Unii Europejskiej, które nie są członkami Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu, terytoriów zależnych państw należących do Europejskiego Okręgu Gospodarczego lub państw, które podpisały Traktat Akcesyjny z Unią”.
Lata 2013 – 2020
W dniu 30 kwietnia 2014 r. w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej opublikowano Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 421/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. zmieniające dyrektywę 2003/87/WE ustanawiającą system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, w celu wprowadzenia w życie do 2020 r. porozumienia międzynarodowego w sprawie stosowania jednego międzynarodowego środka rynkowego do emisji z międzynarodowego lotnictwa (Dz. Urz. UE L 129 z 30.04.2014, str. 1 ze zm., dalej: rozporządzenie 421/2014). Rozporządzenie to wprowadza pewne zmiany w zakresie obowiązków dotyczących raportowania emisji z operacji lotniczych, a także rozliczania emisji z tych operacji w ramach systemu handlu uprawnieniami do emisji w sektorze lotniczym w latach 2013 – 2020. Z uwagi na formę prawną, w jakiej przyjęto wymieniony powyżej akt prawny, zaproponowane w nim rozwiązania mają bezpośrednie zastosowanie do operatorów statków powietrznych.
Wyłączenia w zakresie działań lotniczych objętych systemem
Zmiany w funkcjonowaniu systemu zawarte w Rozporządzeniu 421/2014 odnoszące się do zakresu dodatkowych wyłączeń działań lotniczych z systemu można podzielić na dwie grupy:
- Wyłączenie podmiotowe – odnoszące się bezpośrednio do operatorów statków powietrznych niebędących komercyjnymi przewoźnikami, których całkowita emisja roczna pochodząca z operacji lotniczych niewymienionych w załączniku I do dyrektywy 2003/87/WE jest mniejsza niż 1 000 ton CO2. Wyłączenie to będzie funkcjonowało przez pełny okres rozliczeniowy obejmujący lata 2013 – 2020. Wprowadzenie do systemu handlu takiego rozwiązania oznacza, że każdy podmiot wykonujący niezarobkowe przewozy lotnicze objęty do tej pory systemem, a którego emisja nie przekracza granicy 1 000 ton CO2 rocznie, przestaje być uczestnikiem systemu handlu. Przekroczenie progu wyłączenia będzie skutkowało bezwzględną koniecznością realizacji wszystkich przewidzianych prawem obowiązków nałożonych na operatorów statków powietrznych objętych systemem.
- Wyłączenia przedmiotowe – związane z charakterem prowadzonych działań lotniczych, a dokładniej ich kierunkiem. W odniesieniu do emisji pochodzących z lotów wykonywanych do i z lotnisk znajdujących się w państwach spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego (dalej: EOG) oraz lotów pomiędzy lotniskiem znajdującym się w regionie najbardziej oddalonym w rozumieniu art. 349 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) (ang. outermost region, aspekt ten omówiony został w dokumencie Frequently Asked Questions opracowanym przez Komisję Europejską) a lotniskiem znajdującym się w innym regionie EOG, wprowadzono specjalne zwolnienie w latach 2013 – 2016. Zwolnienie to dotyczy obowiązku monitorowania, raportowania i umarzania odpowiedniej liczby uprawnień w stosunku do emisji pochodzących z opisanych powyżej lotów.
Obie powyższe grupy wyłączeń należy stosować od 1 stycznia 2013 r. Zgodnie z przepisami rozporządzenia obowiązki wynikające z dyrektywy odnoszące się do wskazanych powyżej wyłączeń uznaje się za zrealizowane (wypełnione przez operatora).
Monitorowanie, raportowanie i rozliczanie emisji dwutlenku węgla w latach 2013 – 2016
Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem, sprawozdania roczne na temat wielkości emisji powinny zostać sporządzone w języku polskim. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 601/2012 z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie monitorowania i raportowania w zakresie emisji gazów cieplarnianych zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. Urz. UE L 181/30 z 12.07.2012 r.) dopuszcza stosowanie formularza opracowanego przez Komisję Europejską. Operator statku powietrznego powinien złożyć sprawozdanie sporządzone na tym formularzu wraz z jego tłumaczeniem przysięgłym. Formularz raportu rocznego na temat wielkości emisji można znaleźć pod poniższym adresem:
http://ec.europa.eu/clima/policies/ets/monitoring/documentation_en.htm.
Konsekwencje zmiany zakresu operacji lotniczych objętych systemem handlu w wyniku wprowadzenia Rozporządzenia 421/2014 mają swoje odzwierciedlenie w działaniach operatora statku powietrznego narzuconych mu przez ustawę. Rozporządzenie wskazuje, że działania związane z monitorowaniem, raportowaniem i umarzaniem uprawnień do emisji uznaje się za zrealizowane w stosunku do emisji określonych w art. 28a, ust. 1, lit. a) i b) dyrektywy, w związku z czym w raporcie rocznym na temat wielkości emisji w latach 2013 – 2016 nie ma potrzeby ich uwzględniania. W raporcie powinny zostać ujęte wyłącznie emisje pochodzące z lotów wykonywanych wewnątrz EOG. Jeżeli operator statku powietrznego wcześniej przedłożył zweryfikowany raport na temat wielkości emisji, w którym znalazły się operacje wyłączone na mocy Rozporządzenia 421/2014, w takim przypadku może złożyć korektę raportu rocznego. W trakcie sporządzania sprawozdania rocznego na temat wielkości emisji dwutlenku węgla należy również wziąć pod uwagę loty wykonywane do i z Chorwacji w związku z przystąpieniem tego kraju do Unii Europejskiej. Wskazówki Komisji Europejskiej odnoszące się do postępowania w takich przypadkach znajdują się pod adresem:
http://ec.europa.eu/clima/policies/transport/aviation/croatia/index_en.htm.
Analizując zalecenia opracowane przez Komisję Europejską należy zauważyć, że w przypadku realizacji obowiązku raportowania za rok 2013 składa się dwie wersje raportów rocznych. Pierwsza wersja raportu obejmuje emisje z operacji lotniczych objętych systemem, w przypadku których wymagane jest umorzenie odpowiedniej ilości uprawnień do emisji. Do operacji tych zaliczają się loty wewnątrz EOG oraz loty pomiędzy Chorwacją a EOG wykonane w okresie od 1 lipca do 31 grudnia 2013 r. (z wyłączeniem lotnisk zlokalizowanych w regionach najbardziej oddalonych). Druga wersja sprawozdania (dodatkowa) obejmuje wyłącznie loty wykonane w analogicznym okresie wewnątrz Chorwacji, dla których nie jest wymagany obowiązek umarzania uprawnień do emisji.
Krajowy ośrodek zamieszcza poniżej tabele, które mogą być pomocne przy sporządzaniu raportu rocznego:
Wydłużenie terminu raportowania i rozliczenia emisji z operacji lotniczych objętych systemem za rok 2013
Publikacja Rozporządzenia 421/2014 zbiegła się w czasie z terminem na umorzenie w rejestrze Unii uprawnień do emisji w ilości odpowiadającej zweryfikowanym emisjom rocznym za rok 2013 przewidzianym na 30 kwietnia 2014 r. Konsekwencją późnej publikacji rozporządzenia był również bardzo długi okres niepewności, w którym operatorzy nie wiedzieli, czy mają składać zweryfikowane raporty za 2013 rok w ustawowym terminie do 31 marca 2014 r., czy też zwlekać z ich złożeniem do momentu ogłoszenia nowego aktu prawnego narażając się tym samym na kary za niedotrzymanie terminu. Oba te obowiązki w świetle Rozporządzenia 421/2014 otrzymały jednak nowe terminy realizacji, ustanowione odpowiednio do dnia 31 marca 2015 r. w odniesieniu do składania zweryfikowanych raportów rocznych oraz do dnia 30 kwietnia 2015 r. w odniesieniu do umarzania uprawnień do emisji w ilości odpowiadającej zweryfikowanej emisji za rok 2013. W związku z powyższym operatorzy, którzy nie zrealizowali nałożonych na nich obowiązków w ustawowych terminach mogą skorzystać z nowych terminów oraz, co istotne, z tytułu opóźnień nie poniosą żadnych konsekwencji w postaci nałożenia na nich kar przewidzianych w ustawie z dnia 28 kwietnia 2011 r.
Rekalkulacja bezpłatnych przydziałów uprawnień do emisji oraz specjalna rezerwa dla operatorów statków powietrznych
Wyłączenie z systemu handlu omówionych wcześniej kategorii operacji lotniczych w latach 2013 – 2016 będzie skutkowało ponownym przeliczeniem przyznanych poszczególnym podmiotom nieodpłatnych uprawnień do emisji. Działanie to było zrealizowane w terminie czterech miesięcy od dnia wejścia w życie Rozporządzenia 421/2014, czyli do dnia 31 sierpnia 2014 r. Rekalkulacja przydziałów uprawnień do emisji została przeprowadzona z wykorzystaniem zweryfikowanych sprawozdań dotyczących tonokilometrów za rok 2010, na podstawie których określono wcześniej przydziały na rok 2012 i lata 2013 – 2020. Zmniejszenie, a raczej dostosowanie przydziałów było proporcjonalne do udziału sprawozdanych tonokilometrów pochodzących z wyłączonych w latach 2013 – 2016 operacji lotniczych w całkowitej wielkości sprawozdanych tonokilometrów. Określenie tego udziału odzwierciedlało dokładnie wszelkie możliwe wyłączenia operacji lotniczych, w tym również aspekt przystąpienia z dniem 1 lipca 2013 r. Chorwacji do Unii Europejskiej, oraz definicję i zbiór lotnisk zlokalizowanych w najbardziej oddalonych regionach Unii Europejskiej. Zgodnie z ustawą, nowe przydziały zostaną opublikowane przez Ministra Środowiska w Biuletynie Informacji Publicznej.
Analogiczne zmiany dotyczą również zasad przyznawania operatorom statków powietrznych uprawnień do emisji ze specjalnej rezerwy. Ustawa przewiduje możliwość wystąpienia do Ministra Środowiska z wnioskiem o przydział na okres rozliczeniowy obejmujący lata 2013 – 2020 nieodpłatnych uprawnień do emisji dla operatorów nowych lub szybko rozwijających się.
Więcej informacji nt. specjalnej rezerwy dla operatorów statków powietrznych można odnaleźć na stronie Krajowego ośrodka pod adresem:
Uwaga: W przypadku ubiegania się przez operatora statku powietrznego o uprawnienia ze specjalnej rezerwy, zweryfikowane sprawozdanie dotyczące tonokilometrów powinno zawierać informacje w odniesieniu do pełnego zakresu lotów zgodnie z załącznikiem I do dyrektywy 2003/87/WE.
Dalsze informacje
Mając na uwadze przedstawione powyżej informacje Krajowy ośrodek sugeruje uważną analizę zmian w systemie handlu, wynikających z nowego rozporządzenia 421/2014. Realizacja nowych obowiązków nie jest działaniem dobrowolnym, tak jak było to w przypadku Decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 377/2013/UE z dnia 24 kwietnia 2013 r.
Dalsze informacje odnośnie nowych zasad funkcjonowania systemu handlu dostępne są również na stronie internetowej Komisji Europejskiej pod następującym adresem internetowym:
http://ec.europa.eu/clima/policies/transport/aviation/index_en.htm.
Dodatkowo Komisja Europejska na potrzeby właściwej interpretacji rozporządzenia opracowała dokument Frequently Asked Questions, który jest dostępny pod adresem:
http://ec.europa.eu/clima/policies/transport/aviation/docs/faq_aviation_2013-2016_en.pdf.